Bir sistemin başlangıç bilgilerindeki çok küçük değişiklikler bile kaos teorisinde büyük ve öngürlemez sonuçların ortaya çıkmasına neden olur. Mevzuyu insanlara en kolay halde anlatmaya çalışan Edward N. Lorenz’in meşhur örneğinde, Amazon Ormanları’nda bir kelebeğin kanat çırpmasının ABD’de fırtınalara neden olabileceği söylenir. Bu nedenle de bu duruma kelebek tesiri ismi verilmiştir.

Kelebek Tesiri yazı dizimizde çok küçük tesire sahip ya da çok sıradan gözüken olayların nasıl büyük tesirler yarattıklarını açıklayacağız. Vakit zaman Dünya Savaşları’na gidecek, bazen farklı ülkelerde birtakım olayları inceleyeceğiz. Birinci bahsimiz ise bir yangının sonucunda dünyanın en büyük oyuncak firması olan LEGO.

Her şey 1924 yılında çıkan bir yangınla başladı…

Danimarka’nın Billund kasabasında yaşayan Ole Kirk Christiansen, I. Dünya Savaşı yıllarının sonrasında kendisine bir marangoz atölyesi açmıştı. Yalnızca ufak tefek marangozluk işleri yapmayan Christiansen, kasabadaki konutların inşaatını da yapıyordu.

Aslında birinci yangından sonra Christiansen elindeki kaynakları kullanarak daha büyük bir atölye inşa etmişti. Her şey bir müddet daha güllük gülistanlık diyebileceğimiz halde ilerlerken, Danimarka halkı da savaş sonrası yaş ekonomik toplarlanmanın keyfini sürüyordu.

Hiçbir ekonomik büyüme sonsuza kadar sürmeyeceği için o periyottaki büyüme de emsal halde bir noktada takılmak zorundaydı. Gitgide şişen balonun patlamasını bugün Büyük Buhran ismiyle biliyoruz, ki bu olay sadece ABD’yi değil, neredeyse bütün dünyayı derinden sarstı. Christiensen içinse büyük sorunlar daha yeni başlıyordu.

Piyasayla birlikte eserler de küçüldü

Büyük Buhran ile birlikte piyasalar küçülürken pek çok işletme de ya küçüldü ya da kapanma yoluna gitti. Aslında tek başına çalışan yetenekli Ole Kirk Christiansen, yaptığı eserleri küçültme yoluna gitti. 1932 yılında da oyuncak üretimine odaklandı çünkü beşerler oyuncaklara büyük ilgi gösteriyordu.

1934 yılına geldiğimizde artık firma büsbütün oyuncaklara odaklanmıştı. “Güzel oyun” manasına gelen Leg Godt sözünü kısaltarak LEGO ismiyle oyuncak markası haline geldi. Tekerlekli yeşil başlı gövel ördek firmanın kendi ismini kullanarak ürettiği birinci oyuncaktı ve ahşaptı.

Firma bu devirde Danimarka içinde çok önemli bir büyüme yakaladı. Ülkede oyuncak pazarının bir vakitler hakimi olan Almanlar işgale başlayınca Danimarkalılar yerli alternatiflere yönelmişti. Bir de o devirde oyuncakların büyük kısmı metalden üretilirdi. Bütün dünya birbiriyle savaşırken kimse metalden oyuncak yapmaz, onun yerine mühimmat üretirler (Konserve kutularının da Transformers serisinin doğmasını sağladığı gerçeği var lakin o diğer yazıya kelamım olsun).

Yeniden Yangınlar Tekrar Ben

İkinci Dünya Savaşı yıllarında LEGO, elindeki gerecin artık yetye başladığını gördü. Öncelikle ellerindeki ağaç stokları bütün talebi karşılamaya yetmiyordu. Ayrıyeten tamirat ve altyapı çalışmalarından ötürü ülkede bulunan her modül metal bir fabrikaya işlenmeye gidiyordu.

Bu periyotta LEGO plastik bloklar üretmeye başlamıştı. Daha evvel ahşap versiyonları bulunan ahşap inşa blokları aslında bir müddettir plastikten de imal ediliyordu. Hatta Ole Kirk’ün görüştüğü baskı kalıp makinesi tedarikçileri, Birleşik Krallık’ta Kiddicraft tarafından üretilmiş bloklardan da getirmişti. Ole Kirk makineleri beğendiyse de selüloz asetat bloklara burun kıvırdı. Çünkü firmasının ana ideolojisi olarak en üst düzey kaliteden asla taviz veryi seçmişti.

Bir müddet için hem ahşap hem de plastik oyuncaklar üreten LEGO’da büsbütün plastik üretime dönme fikri tartışılmaya başlanmıştı. O devirde üstte bahsettiğimiz birinci yangından sonra yapılan daha büyük ikinci tesis de büsbütün yanıp kül oldu. Bu yangın bardağı taşıran son damla oldu ve LEGO, yalnızca plastik bloklar üretmeye başladı.

Bugün dünyanın en büyük oyuncak markası LEGO

LEGO, uzun yıllar boyunca teoride tıpkı oyuncağı üretmesine karşın çok farklı şartlara ahenk sağladı. Bazen takılıp tökezledi, bazen bütün rakiplerini gölgede bıraktı. Bugün ise her yaştan insanın oynayabildiği, jenerasyonlardan jenerasyonlara aktarabildiği büyülü bir plastik haline gelmiş durumda. LEGO o kadar meşhur ki Memleketler arası Uzay İstasyonu’nda bile LEGO oyuncakları bulunuyor.

Ole Kirk Christiansen, mesleğinin birinci yıllarında bir marangoz olarak tanınmış olsa da hayatını tahminen de en ikonik oyuncağın yaratıcısı olarak tamamladı. Billund’daki yangın olmasaydı bugün tahminen de çok farklı bir oyuncak pazarı ve çok farklı yetişen jenerasyonlar olacaktı.